最萌最烧脑的核心价值观灯谜,你能猜出几个?
Википедия — интернет селт?ренд?ге энциклопедия ??м уны ю?ары сифатлы итеп т???? ни?те мен?н ??-ара ихтирам рухына ниге?л?неп берг? туплан?ан интернет-берл?шм?. Википедияны? ма?саты — баш?орт теленд? тулы, д?р?? ??м ирекле ?улланылырлы? энциклопедия т????. Википедияны ??ен? о?ша?ан ?ай?ы бер н?м?л?р??н айырып тор?ан ??енс?лект?р ?? бар, улар?ы Википедия теге й?ки был н?м? т?гел й? Википедия ни т?гелдер тип билд?л?рг? м?мкин.
Википедия ним? т?гел
??г?ртерг?Википедия — ба?ма энциклопедия т?гел
??г?ртерг?Википедия: Википедия — ба?ма энциклопедия т?гел. Был — Википедияла?ы темалар ?аны ??м м???л?л?р?е? д?й?м к?л?ме бер ним? мен?н д? сикл?нм?г?н тиг?нде а?лата. ?лбитт?, факттар?ы? тикшерел? алыу критерийына ??м алда ?йтел?с?к ?ай?ы бер ?а?и??л?рг? был ра?лау турынан-тура ?а?ылмай.
Шул у? ва?ытта м???л?л?р?е? практик к?л?ме ??м ?урлы?ы тура?ында ла онотма??а к?р?к. Был улар?ы ке?? телефоны аша у?ы?анда й? интернет аша алын?ан м??л?м?т ?с?н нинд?й?ер т?л?? бул?анда бигер?к т? м??им. Икенсен?н, арты? о?он м???л?не у?ыу ??ен?н-??е ?ыйынлаша. Шу?а ла к?л?ме арты? ?урая башла?ан м???л?не ва?ыра? м?сь?л?р?е я?тырт?ан бер нис? б?л?к?й м???л?г? б?ле? зарур, был осра?та т?п м???л? тексында улар?ы? ?ы??аса й?км?тке?е ?йтелеп кител?.
Ба?ма энциклопедиялар?а ?ай?ы бер темалар?а ?ы??а, ?оро ??м статик планда?ы м???л?л?р я?ыла, ? Викикпедияла ?а?ы? экономиялау талабы булма?анлы?тан, бе? тел??? нинд?й теманы ентекл?бер?к я?тырта, ??р т?рл? м??им ??м ???ми?тле ?ылтанмалар ?уя, м???л?не? эст?леген даими тулыландыра ??м я?ырта алабы?. Ошо с?б?пт?н д? ба?ма энциклопедиялар?а ки? ?улланыл?ан ?ы??артыу?ар Википедияла т??дим ителм?й. М???л?н, м???л? исемен текст эсенд? ?абатла?анда уны ?ы??артыу?ы? к?р?ге ю?. М???л? я?ыу ?с?н алын?ан материалда к?п ?ы??артыу?ар бул?ан осра?та ла улар?ы тулы формала бирерг? к?р?к. ?лбитт?, телд? д?й?м ?улланылыш?а ны?лап инг?н ??.б.? ке?ек ?ы??артыу?ар?ы ??м ?СССР? ке?ек аббревиатуралар?ы шулай алыу?а бер нинд?й ?? сикл?? ю?.
?йтелг?нд?н та?ы ла бер т??дим: ?л?шл?т? о?шаш темалы битт?р?е йышыра? ?улланыл?ан икенсе м???л?г? й?н?лте? мен?н улар?ы берл?штере? мотла? т?гел, у?ыусы был тема?а арнал?ан тулы м??л?м?т мен?н таныш?ын ?с?н ?Шулай у? ?ара?ы?? тиг?н ?ылтанма ?уйыу ?а ет?.
Википедия — ???лек т?гел
??г?ртерг?Википедия: Википедия — ???лек т?гел ??м шулай у? ?????р й? ???б?йл?нешт?р буйынса ?улланма ла т?гел. Википедия м???л?л?ре т?б?нд?гел?р була алмай:
- Билд?л?м?л?р ???леге. Википедия ???лек булма?анлы?тан, теге й?ки был термин?а билд?л?м? бире? ?с?н ген? я?ы м???л? я?ыу к?р?км?й. Билд?л?м? тип бары тик м???л?не? башын ?ына ?йтерг? м?мкин; ?г?р ?? ?е? бары тик билд?л?м?н?н ген? тор?ан м???л?г? юлы??а?ы?, уны энциклопедия?а ярашлы м??л?м?т мен?н тулыландыры?ы?. Алда ?йтелг?н ?а?и?? конкрет ?андар?ы? м???н??е а?латыл?ан м???л?л?рг? ?а?ылмай.
- ???лек билд?л?м?л?ре исемлеге. Шул у? ва?ытта Википедияла баш?а м???л?л?рг? ?ылтанмалар?ан тор?ан битт?р ?? бар; улар бер ?к ????е? (???б?йл?неште?) т?рл? м???н?л?рен? арнал?ан м???л?л?р?е айырыу ?с?н т???йенл?нг?н. Википедияла шулай у? ?ай?ы бер ?лк?л?рг? ?а?ыл?ан библиографик ?улланмалар к?р??ткесле (глоссарий)лы м???л?л?р ?? осрай.
- ?????р?е й?ки жаргон ??м фразеологик ???б?йл?нешт?р?е нисек ?улланыу тура?ында?ы к?р??тм?. Теге й?ки был ?????р?е ??м ???б?йл?нешт?р?е телм?р?? нисек ?улланыу?ы а?латыу?ы Википедия ??ене? ма?саты итеп ?уймай. Бе? халы?ты ??йл?шерг? ?йр?тм?йбе?. Шулай ?а ?ай?ы са?та, м???л?н милл?т ??м ирек м???л?л?ренд?ге ке?ек м???н? я?ынан о?шаш ??м нинд?й?ер буталсы? тыу?ыр?ан т?ш?нс?л?р?е? айырма?ын к?р??те? ?с?н йыш ?ына теге й?ки был ????е? ?улланылышын энциклопедик м???л? эсенд? а?латыр?а тура кил?. ?ай?ы бер осра?та жаргон ?????р?е? теге й?ки был элементы тура?ында махсус м???л? я?ылыуы ла м?мкин.
???лект?ге ??м баш?а билд?л?м?л?р?е я?ыу ?с?н Википедияны? ту?андаш проекты — Вики???лек бар, ул н?? вики-технологиялар?а ниге?л?нг?н.
Википедия — я?ы идеялар?ы таратыу сара?ы т?гел
??г?ртерг?Википедия — ?е??е? ?? идеялары?ы??ы ??м аналитик тикшерене???реге? ????мт?л?рен й?ки бы?а тиклем бер ?ай?а ла донъя к?рм?г?н м??л?м?тт?р?е ?уйыу урыны т?гел. Шу?а ла Википедияны ?урынлаштырыу ?с?н? фай?аланыр?а к?р?км?й:
- Беренсел (оригиналь) тикшерене???р ????мт?л?рен, й??ни я?ы теориялар?ы, ?у??ы сиселешт?р?е, оригиналь идеялар?ы, бул?ан й? уйлап сы?арыл?ан терминдар?ы? икенсе, ????ти булма?ан билд?л?м?л?рен ?. б. (?ара Википедия:Оригиналь тикшерене???р?е? юл ?уйыл?ы?ы?лы?ы). ?г?р ?е? нинд?й?ер тема?а оригиналь тикшерене? ?тк?рг?н?еге? ик?н, улар?ы? ????мт?л?рен баш?а урында, м???л?н, рецензиялан?ан журналдар?а, икенсе ба?малар?а й?ки Интернетты? таныл?ан ??м ихтирам яула?ан веб-сайттарында ба?тырыр?а тырышы?ы?. ?е??е? эш ????мт?л?ре д?й?м белем даир??ене? бер ?л?ш? булып таныл?ас ?ына, улар тура?ында?ы х?б?р Википедия?а ?уйыласа?. Рецензияланыусы журналдар, ?лбитт?, Википедия м??л?м?тт?рене? бер??н-бер сы?ана?ы т?гел, шулай ?а ?е? ??еге? ??т?г?нд?р?е? ышаныслы ??м тикшерел? алырлы? булыуына ынтылыр?а тейеш?еге?. ?г?р ?? ?е? нинд?й?ер китап, баш?а ба?ма й?ки ышаныслы веб-ресурс материалдарына ?ылтанма я?ай?ы?ы? ик?н, был ??е ?к ?е??е? м??л?м?тт?р?е тикшеренерлек ик?нлеген ??м улар?ы? бары тик ?е??е? ш?хс?н фекереге?г? ген? ниге?л?нм?г?нен к?р??т?.
- Оригиналь тикшерене???р?е. ?г?р ?е? я?ы термин, (?йт?йек, ?киберсуперпостфутурнистик т?ь?ирл?ше??) й? и?? бейе? ?с?н я?ы па уйлап тапты?ы? тей, ?е??е? уйлап сы?арыу тура?ында нинд?й?ер баш?а сы?ана? х?б?р итк?с кен? Википедияла айырым м???л? я?ылыуы м?мкин.
- ???би?тк? ??м с?н??тк? ??е?де? ?араштары?ды. С?н??т ??елд?ре биографиялары ??м улар?ы? ижады ха?ында м???л?л?р энциклопедик характер?а булыр?а ??м абруйлы сы?ана?тар?а ниге?л?нерг? тейеш. Т?б?нд?ге 5-се пункты ?ара.
- Теге й?ки был тема буйынса ?е??е? ш?хс?н уй-фекер??реге? тасуирлан?ан ш?хси эссе ??м блогтар?ы. Википедия д?й?м кешелекте? белемд?рен туплау ?с?н т???йенл?нг?н. Ул кемде?дер ш?хси фекер??рен д?й?м донъя белемд?рене? бер ?л?ш? ите? сара?ы т?гел. (?ара Википедия:Оригиналь тикшерене???р?е? юл ?уйыл?ы?ы?лы?ы). Кемде?дер уй?ары фекер алышыу ?с?н ю?ары д?р?ж?л? ???ми?тле бул?ан ?ир?к осра?тар?а ла был турала уны? ??е т?гел, ? баш?а бер???е? я?ыуы мотла?. Википедия мен?н б?йле темалар?а ?а?ыл?ан ш?хси фекер??р Мета-вики битт?ренд? урынлаштырыла.
- А?ымда?ы х?л-ва?и?алар тура?ында?ы фекер??р?е (алда?ы пункты? айырым осра?ы булара?). А?ымда?ы х?л-ва?и?алар, хис-той?олар?ы ?айнатып, ?ай?ы бер????р?е ?трибуна?а менерг?? (??ене? уй-фекер??ре?де ?омарланып я?лау ?с?н) эт?р?? л?, Википедия — быны? урыны т?гел. А?ымда?ы х?л-ва?и?алар тура?ында?ы м???л?л?р ?лс?нг?н булып, улар?ы нинд?й?ер д?р?ж?л? тараф?ы?, ситл?телг?н ?араш мен?н ??р?тл?рг? тейеш. Бы?а ??т?п ошондай м???л?л?р?е ти? арала ?ына и?керм??лек итеп я?ыр?а тырышыр?а к?р?к.
- Дискуссия форумдарын. Бе??е? т?п ма?сат — энциклопедия т???? ик?нлеген ??р са? и?еге??е тото?о?. Шу?а ла м???л?не? Фекер алышыу битен м???л?г? ?а?ылышлы булма?ан дискуссиялар ?с?н фай?аланма?ы?, унда м???л? предметын тикшере? ойошторма?ы? ??м у?а ?арата ш?хси ?араштары?ы??ы урынлаштырма?ы?. Айырыуса дискуссиялар?ы м???л?л?р?е? т?п тексына к?серм?ге? (был, ?лбитт?, белгест?р?е? абруйлы сы?ана?тар?ан алын?ан дискуссия?ы тура?ында?ы м??л?м?тк? ?а?ылмай, улар?ы? м???л?л?р?? булыуы м?мкин ген? т?гел, ? мотла?. Хе?м?тт?шт?реге? мен?н улар?ы? Фекер алышыу битенд? аралаша ала?ы?ы?, ?мм? был шулай у? Википедияла эшл?? мен?н б?йле булыр?а тейеш.
- Я?ылы? репортаждарын. Википедия а?ымда?ы х?л-ва?и?алар тура?ында?ы я?ылы?тар?ы? беренсел сы?ана?ы булып хе?м?т итерг? тейеш т?гел. Быны? ?с?н бе??е? ту?андаш Викия?ылы?тар проекты бар, ул н?? шул беренсел сы?ана? булара? булдырыл?ан да инде. Шул у? ва?ытта а?ымда?ы ва?и?алар мен?н б?йле тарихи м??им темалар?а арнал?ан энциклопедик м???л?л?р Википедияла к?п, был ?? сиратында бихисап белешм? ба?малар?а ?ара?анда Википедияны х??ерге заман ысынбарлы?ына бик я?ын ит?, с?нки виртуаль энциклопедия берл?шм??е м?х?ррир??ре бул?ан м??л?м?тт?р?е я?ы факттар ??м х?л-ва?и?алар тура?ында?ы ?у??ы х?б?р??р мен?н я?ыртып торор?а ??л?тле.
Википедия —трибуна т?гел
??г?ртерг?Википедия — трибуна ла, пропаганда й?ки реклама ?оралы ла т?гел. Икенсе т?рл? ?йтк?нд?, Википедия битт?ренд? т?б?нд?гел?р булыр?а тейеш т?гел:
- Ним?лер ?с?н й? у?а ?аршы пропаганда й?ки сы?ыш. ?лбитт?, м???л?л? бындай сы?ыштар ха?ында объектив м??л?м?тте? булыуы м?мкин — был осра?та ВП:Тикшерел? алыу ??м нейтраль ?араш принциптарын м?мкин тиклем ентекле ?т?рг? к?р?к. ?г?р ?? ?е? баш?алар?ы ??еге??е? уй-фекер??реге??е? ??т?нл?г?н? ышандырыр?а тел?й?еге? ик?н, быны? ?с?н Интернетта блог аса, форумдар?а сы?ыш я?ай, бы?а махсус т???йенл?нг?н баш?а саралар?ы ?уллана ала?ы?ы?. ?мм? Википедия ?? асылы мен?н ш?хси фекер??р?е т?гел, ? факттар?ы я?ыу ?с?н т???йенл?нг?н. Шу?а ?арама?тан, Википедияны? ту?андашы бул?ан Викия?ылы?тар проектында ?е? тел?г?н ва?ытта оригиналь репортаж я?а ала?ы?ы?.
- ??-??е?де рекламалау. ?е? ??еге? ха?ында й?ки ??еге? ???ем эшл?г?н проекттар тура?ында я?ыр?а хо?у?лы?ы?ы?. ?мм? барлы? энциклопедик м???л?л?рг? ?арата ?улланыл?ан стандарт талаптар?ы? был м???л?л?рг? л? тулы ким?лд? ?а?ыл?анын и?т? тото?о?. Бында нейтраль ?араш принцибын айырым ?йтеп ?терг? к?р?к, с?нки ??е? тура?ында ??йл?г?нд? н?? ошо принципты тотоу ауыр?а тура кил?. Шулай у? м???л?л? к?р?ге бул?анда-булма?анда ла автобиографик м???л?г? к?п ?ылтанмалар ?уйыу ?а урынлы т?гел.
- Реклама. Компаниялар ??м улар?ы? продукциялары тура?ында?ы м???л?л?р нейтраль ?араш талабына тулы?ынса тап килерг? тейеш. Бынан тыш, м???л?л? я?ыл?андар?ы бойондоро??о? тикшере? м?мкинлеге булыуы мотла?. Шу?а ла ?гаражда эшл??се? ва? й?м?и?тт?р й?ки урында?ы компаниялар тура?ында?ы м???л?л?р ????тт? ?абул ителм?й. Коммерция ойошмаларына тыш?ы ?ылтанмалар?ы м???л? тема?ы мен?н б?йле эре компаниялар?ы к?р??тк?нд? ген? ?улланыр?а була. Википедияны? нинд?й?ер компания фай?а?ына бер м??л?м?т т?, т??дим д? бирм??ен онотор?а ярамай.
Википедия — ялыу?ар ??м т??димд?р кен?г??е т?гел
??г?ртерг?Википедияла теге й?ки был фирма ??м уны? продукция?ы ??р?тл?н? ала, ?мм? бындай м???л?л?р мотла? м??л?м?ти ??м тасуирлау характерында булыр?а тейеш, ??м ошо м???л?л?р?е? я?ылыуы улар?а ??м м???л?р?е? фекерл?ше? битенд? википедиясылар?ы? был компаниялар?ан ??м улар?ы? продукцияларын ?улланыу?ан ал?ан ш?хси т?ь?ораттарын урынлаштырыу?а са?ырыу т?гел. Бындай фекер??р бул?ан т???те???р алып ташланаса?, с?нки улар оригиналь тикшерене???р р?тен? ин? ??м, д?й?м ал?анда, тикшерел? алма?андар булып ?анала.
Википедия — сервер-к??г? л?, файлдар архивы ла ??м ?ылтанмалар каталогы ла т?гел
??г?ртерг?Википедия — сервер-к??г? л? ??м ?ылтанмалар, ??р?тт?р й? мультимедиа файлдарын ?а?лау ?с?н репозиторий (?а?ла?ыс) т?гел. Википедия?а ?уйыл?ан бар н?м?не? д? энциклопедияла ?улланыу ?с?н й?лл?м?йс? ??м аяу?ы? м?х?ррирл?не?е м?мкин. Википедия?а ним?лер ?уйыу мен?н ?е?, CC-BY-SA ??м GFDL лицензияларына ярашлы, уны? д?й?м ирекле ?улланыу?а биреле?е мен?н килеш??еге?[1]. Википедия м???л?л?ре т?б?нд?гел?р була алмай:
- Тыш?ы ?ылтанмалар тупланмалары й?ки интернет-каталогтар. М???л?г? уны? й?км?тке?ен? ярашлы бер ??м бер нис? фай?алы ?ылтанма ?уйыу?ы? бер насарлы?ы ла ю?, ?мм? улар?ы? саманан тыш ?ур исемлеге м???л?не артабан ??тере?г? ?амасаулай ??м Википедияны? ?у??ы ма?сатынан ситл?штер?. Тема?ы буйынса к?п сайттар бул?ан м???л?г? ?ылтанма итеп бер эре сайтты ?уйыу ?а ет?. ?ай?ы бер т??димд?р?е Википедия:Тыш?ы ?ылтанмалар ?а?и???енд? ??м Мета-викила?ы External links битенд? ?арар?а м?мкин.
- Эске ?ылтанмалар тупланмалары, о?шаш атамалы м???л?л?р ара?ында конфликттар булдырмау ?с?н т???йенл?нг?н к?п м???нлекте а?лат?ан битт?р??н ??м м???л?л?р я?ыу?а яр?ам итк?н структуралан?ан исемлект?р??н тыш.
- Сы?ана? материалдар тупланмалары ??м й?м???т ?улланылышында бул?ан м??л?м?тт?р й??ни китаптар?ы? тулы текстары, сы?ана? кодтар, тарихи документтар?ы? т?п н?хс?л?ре, хаттар, ?анундар, прокламациялар ??м оригиналь, ??г?ртелм?г?н килеш кен? ?имм?тле бул?ан баш?а материалдар. Оригиналь сы?ана?тар?ы? тулы текстарын (шул и??пт?н математик ??м астрономик таблицалар?ы, программалар?ы? сы?ана? кодтарын) Викитека?а урынлаштыры?ы?. Икенсе я?тан, м???л?л?р?е Британника Энциклопедия?ыны? 1911 йыл?ы ба?ма?ы ке?ек й?м???т ?улланылышына к?ск?н ресурстар?ан алын?ан м??л?м?тт?р мен?н тулыландарыу бары тик ма?тау?а ?ына лайы?.
- Фотографиялар?ы? й?ки медиафайлдар?ы? а?латмалы текс?ы? тупланмалары. ?г?р ?? ?е? ??еге??е? фотографиялар?ы ??м ??р?тт?р?е урынлаштырыр?а тел???ге?, ошо фотография?а ?а?ылышлы м???л? я?ы?ы? й? фотографияны Викимиллек ?уйы?ы?, к?р?к бул?анда уны б?т? б?лект?р м?х?ррир??ре л? ?уллана аласа?.
Википедия — т?л???е? (буш) хостинг, блог й?ки веб-провайдер ??м социаль селт?р т?гел
??г?ртерг?Википедия энциклопедия буйынса эшл??г? ?а?ылма?ан материалдар?ы ?а?лау буйынса хе?м?т к?р??те? мен?н ш???лл?нм?й. ?е? бында ??еге??е? веб-сайтты, блог й?ки викины ?уя алмай?ы?ы?. Википедияны ним?лер урынлаштырыу урыны итеп ?арар?а к?р?км?й:
- Ш?хси битт?р?е. Википедияла эшл??сел?р?е? ?? ш?хси битт?ре бар, ?мм? улар бары тик энциклопедия?а ?а?ылышлы м??л?м?т ?уйыу ?с?н ген? фай?аланыла. ?г?р ?? ?е? ??еге??е? ш?хси веб-битеге??е й? блогы?ы??ы булдырыу ?с?н урын э?л?йеге? ик?н, Интернетты? к?п ?анлы провайдер?арынан бындай хе?м?тте бушлай т??дим ите?се?ен? м?р?ж???т итеге?. Википедияла?ы ?е??е? ?улланыусы бите булыуыны? т?п ма?саты баш?а ?атнашыусылар мен?н ш?хси аралашыу т?гел, ? энциклопедия мен?н эшл????ге емешле хе?м?тт?шлек ?с?н база булдырыу.
- Ш?хси файлдар?ы. Википедия?а энциклопедия м???л?л?ренд? ??м проекттар битт?ренд? ?улланыл?ан (й? ?улланыласа?) файлдар?ы ?ына ?уйы?ы?; баш?аларыны? бары?ы ла юйып ташланаса?. ?г?р ?? ?е??е? к?р?кле ??т?лм? фотографиялар й?ки баш?а материалдары?ы? бар ик?н, улар?ы Викимиллекк? ?уйы?ы?, улар?а Википедиянан ?ылтанма я?ар?а м?мкин.
?г?р ?? ?е??е Вики технология?ын, хатта ул бер ген? бит бул?ан осра?та ла, Википедиянан тыш та?ы нинд?й?ер ним?лер ?с?н ?улланыу м?мкинлеге ?ы?ы??ындыра ик?н, бындай эште Википедияла башлау к?р?км??. Бушлай й? а?са?а вики-хостинг т??дим итк?н сайттар бихисап. ??еге??е? ш?хси серверы?ы??а Википедияны? программа т?ьмин?тен ?уя ала?ы?ы?.
Википедия — каталог т?гел
??г?ртерг?Википедия — ?асандыр ??м х??ер бул?ан бар н?м?не? каталогы т?гел. Википедия м???л?л?ре т?б?нд?гел?р була алмай:
- Цитаталар, афоризмдар, реаль ш?хест?р ??м уйлап сы?арыл?ан персонаждар тура?ында м??л?м?тт?р ке?ек ??-ара йомша? б?йл?нг?н м??л?м?т исемлеге ??м ?а?ланма?ы. ?г?р ?? ?е? цитаталар исемлеге т???рг? тел?й?еге? ик?н, уны бе??е? ту?андаш проект — Викицитатникта урынлаштыры?ы?. ?лбитт?, эст?леге м???л? тема?ы мен?н туранан-тура б?йл?нг?н й? уны ?и?елерлек тулыландыр?ан исемлекте? булыуы бер ?? насар т?гел. Википедияла шулай у? ?ылтанмалар таблицалары ??м таблица?а ниге?л?нг?н баш?а ?улланмалар бар, — улар м??л?м?т э?л???е ябайлаштырыр?а яр?ам ит?. Бер д?й?м тема мен?н б?йл?нг?н б?л?к?й м???л?л?р т?рк?мд?рг? йыйылыр?а м?мкин.
- Генеалогия а?астары й?ки телефон белешм?л?ре. Биографик м???л?л?р ет?рлек таныл?ан ??м билд?ле (шул и??пт?н шау-шыу ??м ?ау?а аша) ш?хест?р тура?ында ?ына я?ыла. Ш?хесте? билд?лелек критерий?арыны? бере?е — уны? тура?ында?ы м??л?м?тт?р?е? тыш?ы сы?ана?тар?а (Интернет селт?р??ренд? ??м ба?ма) булыуы. А? билд?ле ш?хест?р ????ре ?а?ылышлы ?лк?л?р буйынса тематик м???л?л?р?? телг? алыныр?а м?мкин. Бар кешел?р тура?ында генеалогия ??м биография м??л?м?тт?рен туплау ?с?н махсус булдырыл?ан проектар бар, ? Википедия быны ?с?н т???йенл?нм?г?н.
- Каталогтар, белешм?л?р й? телетапшырыу?ар программалары, шулай у? бизнес?а булышлы? итк?н ресурстар. Ми?ал ?с?н, радиостанция тура?ында?ы м???л?л?, ?а?и?? булара?, буласа? х?л-ва?и?алар?ы, кадр?ар алмашыныуын, телефон номер?арын, тапшырыу?ар анонстарын ?. б. ?анап сы?ыу?ы? к?р?ге ю? (шул у? ва?ытта м??им кадр?ар алмашыныуы ??м коллективта?ы ?и?елерлек ва?и?алар, шул и??пт?н ?а?аныштар м???л?л? урын алыуы м?мкин). Бындай м???л?не? Фекерл?ше? бите шулай у? м???л? тема?ына б?йле коммерция эшм?к?рлеген т?гел, м???л?не? ??ен тикшере? ?с?н т???йенл?нг?н. Википедия ??ары битт?р? т?гел.
Википедия — м??л?м?тт?р?е? т?ртип?е? йыйылма?ы т?гел
??г?ртерг?Википедия — м??л?м?т материалдарыны? т?ртип?е? йыйылма?ы т?гел. Нинд?й?ер м??л?м?тте? 100 процент?а д?р?? булыуы ?ына уны? энциклопедия?а индерелерг? тейешлеген а?латмай. Т?рл? ким?лд?ге материалдар?ы? энциклопедия?а индере??е? фай?а?ы ха?ында?ы фекер алышыу дауам ит?? л?, х??ерг? ?к Википедия м???л?л?ре — улар ним? ик?не тура?ында д?й?м килеше?г? киленг?н д? инде:
- Йыш осра?ан ?орау?ар ??м улар?а яуаптар исемлект?ре т?гел. Ошондай ?орау?ар?ы ?анап сы?ыу к?р?км?й — быны? урынына м???л?л? тасуир ителг?нде? предметы ха?ында риторик ?орау?ар мен?н б?ленм?г?н, интонацион я?тан повествовательный формала?ы я?ма булыр?а тейеш.
- С?й?х?тсел?р ?с?н юл к?р??ткест?р т?гел. Париж тура?ында?ы м???л?л? ?е?г? о?ша?ан ?уна?хана телефонын ??м адресын й? Елисей яланында ??тл? ?????не? ха?ын т?гел, ? Эйфел башня?ы й?ки Лувр ке?ек и?т?лекле урындар тура?ында ??йл?? к?пк? отошло булыр. Шул у? ва?ытта Википедия?а барма?ан ошондай ва?-т?й?к Викигидта бик т? ма?тау?а лайы? булып ?абул ител?.
- Мемориалдар т?гел. Википедия — вафат бул?ан ду?тар ??м я?ындар?ы и?к? алыу урыны т?гел. Энциклопедия м???л??енд? ??р?тл?нг?н ш?хес ??е тура?ында матур и?т?лек ?алдырыусы ?ына т?гел, ? ысын м???н??енд? билд?лелек яула?ан булыр?а тейеш.
- ?улланма, рецептар ??м инструкциялар т?гел. Википедияла кешел?р?е, нинд?й?ер урындар?ы, предметтар?ы ??р?тл?? бул?а ла, м???л?л?р инструкция, консультация (юридик й?ки медицина тема?ына) й? к?р??тм? форма?ын алыр?а, а?ымлы инструкция (?нисек эшл?рг?? стиленд?), шул и??пт?н а?ымлап ?йр?те? ?улланма?ы, эксплуатациялау буйынса инструкция, компьютер уйындары буйынса к???шт?р ??м рецептар булыр?а тейеш т?гел. Был сикл????р?е? ?Википедия? атама?ы мен?н йыйыл?ан м???л?л?рг? ?арата ?а?ланмауы м?мкин, с?нки улар?а Википедияны? ??енд? нисек эшл?рг? к?р?клекте а?лат?ан инструкциялар?ы? булыуы ихтимал, м???л?н, Википедия:М???л?л?р?е нисек т???терг? тиг?не н?? шундай?ар р?тенд?. Баш?а т?рл? ?нисек эшл?рг?? стиленд?ге ?улланмалар?ы урынлаштырыу ?с?н ту?андаш Викид?реслек проекты бар.
- Б?т? донъя селт?р??ре сайттары буйынса юл к?р??ткес т?гел. Википедия м???л??е сайттар?ы? т???йенл?неше, структура?ы ??м улар т??дим итк?н хе?м?тте ??р?тл?? мен?н ген? сикл?нерг? тейеш т?гел, ? сайтты энциклопедик ю?ы?та тасуирлап, уны? ?а?аныштарын, популярлы?ын ??м тарихи ???ми?тен к?р??терг? тейеш. Сайттар тура?ында?ы бындай м??л?м?тт?р баш?а сы?ана?тар мен?н са?ыштыр?анда Википедияла я?ыра? булып ?ала, с?нки килеп сы??ан ??р я?ы фактты ??м м??л?м?тте бе? м???л?г? ??т?п бара алабы?.
- Китап текстары ла ??м улар?а комментарий?ар ?а т?гел — был ма?сат ?с?н н?? Викитека ?улай.
- Сюжеттар?ы ??йл?п сы?ыу т?гел ???би ???р??р ??м компьютер уйындары, шулай у? уйлап сы?арыл?ан донъялар тура?ында?ы м???л?л?р бары тик сюжетты ??йл?п сы?ыу?ан ?ына тормай, ???рг?, уны? ??енс?лект?рен?, характерына ??м тарихи ???ми?тен? сы?ана?тар?ы тикшере? ????мт??енд? алын?ан анализ т??дим итерг? тейеш[2][3][4].
- Кулинар рецептар китабы т?гел, улар ?с?н Викид?реслект? Кулинария китабы бар.
- Тимер юлы станциялары, платформалар ??м вокзалдар, автостанциялар ??м автовокзалдар, йыл?а ??м ди?ге? порттары, аэропортар расписание?ы т?гел — улар ?с?н махсус веб-сайттар бар. Бындай м??л?м?т Википедияла бары тик д?й?мл?штерелг?н ??м анализлан?ан килеш кен? урынлаштырыла ала[5].
- ?ары матбу?ат т?гел. Википедия м???л? предметтарын энциклопедик манер?а ??м нейтраль к??лект?н ??р?тл?й; имеш-мимеш, ??йб?т ??м кешел?р?е? ш?хси тормошона ?а?ыл?ан ?сенсациялы? ва?-т?й?к таратыу уны? бурыстары и??бен? инм?й. Бигер?к т? ?ле й?ш?п ят?андар ха?ында?ы м??л?м?тк? и?тибарлы булыр?а к?р?к; ??р т?рл? шикле х?б?р??р?е? улар?а зыян килтере?е ??м эште? суд?а барып ете?е м?мкин. Шул у? ва?ытта нинд?й?ер шау-шыулы эпизод ш?хес биография?ы ?с?н м??им (м???л?н, уны? ??н?ри карьера?ына йо?онто я?а?ан) ??м ышаныслы сы?ана?тар мен?н ны?ытыла ик?н, был ха?та?ы м??л?м?т м???л?л? урын алыр?а хо?у?лы. Д?й?мл?штереп ?йтк?нд?, замандаштар тура?ында м??л?м?т ??т?г?нд? Википедия:Замандаштар?ы? биографиялары тура?ында?ы ?а?и??л?рг? ниге?л?нерг? к?р?к.
Википедия — ????? т?пр??е т?гел
??г?ртерг?Википедия — к?р???лек ите???р ??м тикшерел? алма?лы? фараздар коллекция?ы т?гел. Кил?с?кт? буласа? х?л-ва?и?алар тура?ында?ы барлы? м???л?л?р тикшерел? алырлы? булыр?а, а улар?а ??йл?нелг?нд?р ?тк?нде я??ан?а ?ара?анда ?ы?ы?лыра? итеп ?абул ителерг? тейеш. Айырым ал?анда:
- ?ай?ы бер кил?с?кт? к?т?лг?н й?ки тормош?а ашаса? х?л-ва?и?а бары тик уны? тура?ында ним?лер билд?ле бул?анда, ??м ул мотла? й? ?ур ихтималлы? мен?н тормош?а ашыр?а тейеш бул?анда ?ына айырым ??р?тл??г? хо?у?лы. ?г?р ?? был х?л-ва?и?а?а тулы ким?лд? ??ерл?не? башланма?ан ик?н, уны? тура?ында фаразлау ны?лы ??м ышаныслы ниге?л?нерг? тейеш була. 2022 йыл?ы ?ыш?ы Олимпия уйындары бы?а ми?ал була ала. Кил?с?кт? к?т?лг?н х?л-ва?и?алар исемлеге ,м??имлеге и?батлан?ан х?лд? ?лбитт?, шулай у? ?уйылыр?а м?мкин. Шул у? ва?ытта, ?йт?йек, 3032 йыл?ы Олимпия уйындары м???л? ?с?н яра?лы тема т?гел, с?нки был ва?и?а тура?ында кемдер ??м ?ай?алыр ним?лер ?йт?? л?, ?лег? тикшерен? алырлы? ??м оригиналь тикшерене?г? ?арама?ан бер н?м? л? ?йтеп булмай. # Н?? шулай у? д?й?м м??л?м?тт?н баш?а бер н?м? билд?ле булма?ан кил?с?кт?ге х?л-ва?и?алар?ы? й? асыштар?ы? алдан т???лг?н исемлект?рене? айырым элементтары й?ки атамалар?ы? билд?ле система?ы м???л?л?р ?с?н яра?лы тема була алмай. М???л?н, ?Тропик циклондар атамаларыны? исемлеге? энциклопедия?а индерел?, ?мм? Т?нья? Атлантикала буласа?ы ??м с???т й?р?ш?н? ?аршы ?й?р?л?с?ге д?й?м ниге??? билд?ле ?Алекс тропик дауылы (ураганы) (2022)? —Википедия?а ?уйыла алмай. ?андар?ы атау?ы? стандарт система?ы буйынса я?ал?ан ?????р (ми?ал ?с?н, ?мегагигатерабайт?) ха?ында?ы м???л?л?р ?? энциклопедик була алмай. ?г?р улар авторитетлы сы?ана?та билд?л?нг?н ??м ки? ?улланылыш?а инг?н ик?н – был икенсе м?сь?л?. Шул у? ва?ытта ?ай?ы бер ф?нни к??аллау?ар — м???л?н, IUPAC-та са?ылыш тап?ан, ?мм? лаборатория шарттарында ?лег? сы?арылма?ан химик элементтар тура?ында энциклопедик м???л? я?ылыуы м?мкин тип ?анала.
- к?р???лек ите???р, фараздар ??м ?кил?с?к тарихы? бул?ан м???л?л?р оригиналь тикшерене? ?анала ??м шу?а ла м???л?л?р ?с?н яра??ы?. ?лбитт?, кил?с?кте ??р?тл?г?н ???ми?тле ???би ???р??р, к?р???лек ите???р ??м фараздар бул?ан эссе й?ки ф?нни тикшерене???р тура?ында м???л?л?р я?ыл?ан ??м я?ыласа? — улар ??м?лд? кил?с?кк? т?гел, ? б?г?нг?г? ба?ышлан?ан, с?нки м???л?л?р?? ??р?тл?нг?н х?л-ва?и?алар ??м ?йбер??р тормошта х??ер ?к бар. Шу?а ла ?История будущего? (Роберт Хайнлайн) й? ?Физика будущего? м???л?л?ре ?уйылыр?а м?мкин, ? Оружие четвёртой мировой войны или История будущего США — ю?.
?г?р ?? ?е? Википедияла ?кил?с?к тарихын? тикшерерг? тел???ге?, т?б?нд?гене инеп ?ара?ы?: Wikia Future (инг.).
?г?р ?? ?лег? тамамланма?ан проекттар ??м эшл?нм?л?р?е? ??еш перспективалары ??м у?ышына ?а?ылышлы дискуссия ??м аргументлау?ар?а ?ылтаналар ик?н, улар?ы м???л?л?р?? са?ылдырыр?а була. ?мм? м?х?ррир ??ене? ш?хси анализдары ??м комментарий?ары мен?н был материалды тулыландыра алмай, с?нки был осра?та м???л? Википедияла тыйыл?ан оригиналь тикшерене?г? ?йл?н?. ?лег? ки? аудитория?а сы?арылма?ан ?йбер??р (фильмдар, уйындар ?. б.) тура?ында м???л? я?ыла ик?н, уны? реклама булмауын махсус асы?лар?а к?р?к
Википедияла цензура ю?
??г?ртерг?Википедия материалдары кемг?лер б?х?сле й? хурла?ыс булып тойолоуы м?мкин. Википедияны у?ыусы ??р кем м???л?л?р?е (?г?р улар, м???л?н, вандализмдан ?а?лау?а ?уйылма?а) м?х?рирл?й ала, ??м уны? ??г?рте???ре бер нинд?й тикшере??е? (айырым осра?тар?ан тыш) я?ылып ?уйыла, шу?а ла м???л? ??м р?семд?р?е? барлы? ?улланыусылар ?с?н яра?лы булыуын й? айырым социаль й?ки дини норма ??м талаптар?а тап киле?ен? Википедия гарантия бирм?й. Урын?ы? т???те???р (м???л?н, к?р?ге булма?ан осра?та ла ша? ?атыр?ыс сайттар?а ?ылтанма ?уйыу) ????тт? шунда у? алып ташлана, шулай ?а ?ай?ы бер м???л?л?р?? б?х?сле текстар, р?семд?р й? б?х?с тыу?ыр?ан материаллы сайттар?а ?ылтанмалар булыуы м?мкин (ми?ал ?с?н, порнография тура?ында м???л?); ??м?лд?ге ?а?и??л?рг?, НТЗ принцибына ??м Википедия сервер?ары урынлаш?ан Америка ?ушма Штаттары ?анундарына ?аршы килм?г?н осра?тар?а был р?хс?т ител?. Тыйыл?ан?а ми?ал: балалар ?атнашлы?ында?ы порнографияны ошо ха?та?ы м???л?г? ?уйыу ?а тыйыла, с?нки был А?Ш ?ануни?тен? ?аршы кил?.
Википедия берл?шм??е ним? т?гел
??г?ртерг?Википедия — к?р?ш яланы т?гел
??г?ртерг???р ?атнашыусы баш?алар мен?н ???пле, тыныс ??м хе?м?тт?шлек рухында аралашыр?а тейеш. ??еге? риза булма?андар?ы Википедия:К?м?ете???рг?, янау?а ??м дошмансыллы??а юл ?уйма?ы?. Фекер айырымлы?тарына а?ыл мен?н ?ара?ы? ??м улар?ы тыныс, ???пле ??йл?шеп-я?ышыу мен?н а?латы?ы?. Баш?а ?улланыусыны? ??ен ???п?е?, агрессив тотоуы, хе?м?тт?шлек итерг? тел?м??е, ?е??е к?м?ете?е ??м янауы ?е?г? у?а ?арата ??еге??е л? шулай у? тотоу хо?у?ын бирм?й. Й? ниге??е? б?йл?не???рен и?тибар?а алмай, оппонент ?уллан?ан д?лилд?рг? ген? ?ына корректлы яуап биреге?, й? урын?ы? репликаны тулы?ынса ин?ар итеге?. Конфликт дауам ит? ик?н, улар?ы х?л ите? процедураларын ?улланы?ы?. Аралашсы булыр ?улланыусылар мотла? табыласа?, ??м улар ?е??е? б?х?сте х?л ите? ?с?н яр?ам?а килер. Бынан тыш, Оппонентты? ха?лы т?геллеген к?р??те? ?с?н ген? я?ы м???л? я?ма?ы? й? бул?анын ??г?ртм?ге?. Википедияны, у?а, уны ?улланыусылар й?ки Викимедия Фондына ?арата юридик й? баш?а т?р ?ур?ыныс тыу?ырыу ?с?н ?улланма?ы?. Юридик проблемалар тура?ында белдере? ?с?н баш?а юлдар ?а бар[6] х?б?р ит? ала?ы?ы?. Янау?ар юл ?уй?ы?ы?, ??м ?е??е? Википедия битт?рен м?х?ррирл?? м?мкинлеген бикл??г? килтере?е м?мкин.
Википедия — анархия ?лк??енд? эксперимент т?гел
??г?ртерг?Википедия ирекле ??м асы?, ?мм? улар, т?п ма?сат — энциклопедия т????г? ?аршы кил? башла?а, сикл?н?. Шулай бул?ас, Википедия — кем ним? тел?й, шуны ??йл?й тор?ан урын т?гел. Википедияны? асы? ??м ?? идаралы проект булыуы анархик берл?шм?л?р?е? й?ш??г? ??л?тлеген ?йр?не??е ма?сат итеп ?уя тиг?нде а?латмай.
Википедия — демократия ?лк??е эксперименты т?гел
??г?ртерг?Википедия — демократия ?лк??е й?ки й?м?и?тте? нинд?й?ер баш?а т?р с?й?си ойшма?ыны? эксперименты т?гел. Консенсус?а иреше??е? т?п юлы —тауыш бире? ??м айырым Википедия:Администратор?ар?ы? баш-башта?лы?ы т?гел, ? к???ш ?ороу. Айырым ?атмарлы осра?тар?а консенсус?а киле?г? яр?ам й???тен?н ?айланма ?орашыу?ар ?тк?реле?е м?мкин. Улар?ы ?а?лы? мен?н ?тк?ре? зарур, ? ????мт?л?рен проблеманы тулы?ынса х?л ите?се сифатында ?абул итерг? к?р?км?й. Демократия мен?н эксперимент ?тк?рерг? тел???ге?, WikiDemocracy (инг.) проектына р?хим итеге?.
Википедия — ?анун сы?арыу?а эксперимент т?гел
??г?ртерг?Википедия — адвокаттар м?кт?бе т?гел, уны? ?а?и??л?ре —нинд?й?ер ??ма?сат т?гел, ? тормошто е?ел?йт сара?а, шу?а ла бюрократик процедуралар?ан м?мкин тиклем арыныр?а к?р?к. Процедураны? формаль бо?олоуы (м???л?н, нинд?й?ер т??димд? й?ки кандидатура к?р??те???) — был т??димде кире ?а?ыу?а с?б?п ??м ниге? т?гел. ?а?и?? ??м к???шт?р?е? х?рефен? т?гел, ? д?й?м м???н??ен? ??м асылына ?арар?а к?р?к. Т?рл? а?лашылмау?ар й? ?аршылы?тар ?а?и?? ??м процедуралар?ы бюрократик ниге??? те??л ?т?? аша т?гел, ? фекерл?ше? яр?амында х?л ителерг? тейеш.
А?лашылма?анда ним? эшл?рг?
??г?ртерг?М???л?л? ним?не?дер булыуы й? булмауына шикл?н??еге? ик?н, эске тауышы?ы??а ?ола? ?алып, ??еге???н ??еге? ?ора?ы?: ошондай баш а?тында у?ыусы энциклопедияла ним? к?рерг? тел?р ине. Википедия:Юйыу?а т??димд?р архивы р?сми с?й?с?т ?л?ш? булма?а ла уны ?тк?нд? ним? энциклопедия?а яра?лы ??м ним? яра??ы? итеп танылыуы тура?ында м??л?м?т итеп фай?аланыр?а була. ?р?? ?анал?ан ?а?и??л?р?е? бо?олоуына шик тыуа ик?н, т?б?нд?гел?р?е ?уланыу м?мкинлеген ?ара?ы?:
- М???л?не? й?км?тке?ен ??г?рте? (????ти м?х?ррирл??).
- Битт? бул?анды, тарихын ?а?лап ?алып, й?н?лте? аша ??г?рте?.
- Википедия:М???л?л?р?е юйыу ?а?и??л?рен? ярашлы ниге? бул?ан осра?та битте юйыр?а т??дим ите?. Нинд?й эшл?нг?н ?л?шт?? юйылыуы ихтималлы?ын а?лау ?с?н м???л?не тикшере??е даими к???теп бары?ы?.
- Был битт?ге ?а?и??л?р?е баш?а ?атнашыусылар мен?н фекерл?ше? битенд? тикшере? ????мт??енд? эшл?нг?н консенсус ниге?енд? ген? ??г?ртеп була. Я?ы пункттар ??т?г?н х?лд?, фекереге??е м?мкин тиклем аны? я?ы?ы? ??м улар?ы?, бы?аса тасуирл?нг?нг? о?шаш булыуына ?арама?тан, ??т?ле?г? урынлы ик?нен? тейешле д?лилд?р килтереге?.
?е??е? ?атнашыусы бите ним? т?гел
??г?ртерг?Бында ?анал?ан ?а?и??л?р?е? к?бе?е ?е??е? ?атнашыусы бите ?с?н д? ?улланыла ала. ?е??е? ?атнашыусы бите — ш?хси сайт та ??м ш?хси блог та т?гел. ?е??е? ?атнашыусы бите — Википедияны? бер ?л?ш? ??м самораскрутка ?с?н т?гел, ? баш?а ?атнашыусылар мен?н хе?м?тт?шлек ите? ?с?н т???йенл?нг?н.
Шулай у? ?ара?ы?
??г?ртерг?- Википедия:Эссе:Википедия ним? т?гел
И?к?рм?л?р
??г?ртерг?- ↑ Бынан тыш, Википедия м???л?л?ренд? ?йтелг?н лицензиялар?а ниге?л?нг?н ??р?тт?р ??м цитататалар булыуы м?мкин, улар?ы? ?? сиратында баш?а шарттар?а ла ?улланыла ала (шул и??пт?н ? намы?лы ?улланыу шарттары? [?fair use?] ниге?енд?). ?ай?ы бер материалдар бары тик CC-BY-SA лицензия?ына ярашлы ?ына таратыла — был осра?та м???л?не? ??енд?, ??г?рте???р тарихында й? фекер алышыу?ар битенд? тейешле билд?не? булыуы шарт
- ↑ См. также эссе Википедия:Не изложения сюжетов.
- ↑ Смотри также решение по иску АК:775, пункты 3.2.2 и 4.1.3.3.
- ↑ См. также Википедия:Форум/Архив/Форум арбитров/АК-14#АК:775, п. 3.2.2.
- ↑ Был нинд?й?ер маршруттар?а арнал?ан м???л?л?р?? ???ми?тле бул?ан айырым транспорт маршрутына ?а?ылмай.
- ↑ ?г?р ?? ?е? ??еге??е? юридик хо?у?тары?ы? бо?ола тип ?анай?ы?ы? ик?н, быны ошо проблема?а ?а?ылышы бул?ан баш?а ?улланыусылар мен?н тикшер?, рассылкалар исемлеген? м?р?ж???т ит?, Викимедиа Фонды мен?н б?йл?нешк? ин?, й?ки, автор хо?у?тары?ы? бо?ол?ан осра?та, бе?г? WP:Request for immediate removal of copyright violation (инг.)